Nörojen mesane, sinir sistemindeki bir alanda operasyon, travma, doğum, enfeksiyon gibi etkenlerle oluşan hasar sonucunda mesane fonksiyonlarının kaybıdır. Normal mesane fonksiyonu, idrarın depolanması ve idrar yapma isteği oluştuğunda kontrollü olarak idrarın boşaltılmasını içerir. Bu işlevin yerine getirilmesi için santral sinir sistemi ve periferik sinir sisteminin koordinasyon içinde çalışması gereklidir. Küresel biçimdeki mesanenin iç yüzeyinde ince bir hücre zarı, duvarlarında düz kaslar bulunur. Böbreklerden gelen idrarı buraya ulaştıran sağ ve solda bulunan üreter adı verilen kanalcıklar mevcuttur. Bu kanalcıklar mesaneye açılır. Tabanı ters üçgen gibi olan mesanenin kaslı yapısı, mesane boynuna uzanır ve mesane boynu da idrar kanalı olan üretra ile sona erer. Üretra dış büzük kaslarla sarılıdır ve işeme oluncaya kadar idrarın burada kalmasını sağlar. Ancak işeme sırasında büzüğün kapanıp açılması kadar, mesane kasının gevşemesi ve idrarın burada sıkıştırılmaması da önemlidir. Bu mekanizmanın uyum içinde olması, idrarın kontrollü olarak dışarıya atılmasında çok önemlidir. Nörojen mesanede meydana gelen hasarın nerede olduğu, ne zaman oluştuğu ve derecesine bağlı olarak farklı özelliklerde mesanenin boşaltılamadığı veya kaslarda kasılma sorunu olduğu görülür. Mesane kasları normalden fazla kasılarak idrarın kaçışına neden olabilir. Nörojen mesane oluşumunda çeşitli etkenler rol oynayabilir.

İdrar kaçırma, nörojen mesanenin en sık görülen belirtilerindendir. İdrar kaçırma, mesane kapasitesinin azalması, mesane kaslarının kontrol edilememesi veya mesane boynu ile dış büzük kaslarının yetersiz olmasından kaynaklanır. Bunun dışında idrar yaparken zorlanma, idrar akımının azalması, idrar yapamama gibi diğer belirtiler de nörojen mesane olarak kabul edilebilir. İdrar boşaltılamadığından idrar retansiyonu oluşabilir. Bu durum yavaş geliştiğinde böbreklerin şişmesi ve fonksiyonlarının bozulması gibi etkiler olabilir. Nörojen mesanede idrarda yanma, idrar yolu enfeksiyonu olan hastalarda görülmektedir. Eğer idrar yolu enfeksiyonu sırasında hastada yüksek ateş olursa, böbrek iltihabı şüphesi oluşmalıdır.

Ayrıca nörojen mesanede idrar yapma bozukluğu, idrar akımının bozulması gibi etkilerle idrar yolunda taş oluşma riski yüksektir. Bu yüzden hastalarda taşa bağlı ağrı gibi şikayetler oluşabilir. Ayrıca enfeksiyon nedeniyle ateş de görülebilir. Bazı nörojen mesane hastalarında kas gruplarının uyumlu çalışmamasından dolayı mesanede yüksek basınç oluşur. Bu durum idrarın böbreklere kaçmasına, enfeksiyona ve böbrek fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilir.

Hastada nörojen mesane şüphesi varsa, mesanenin çalışması, sinir sistemi ve beyin fonksiyonları mutlaka değerlendirilmelidir. Öyküsü ve fiziki muayenesi yapılmalı, teşhis için aşağıdaki değerlendirmeler yapılmalıdır:

Hastanın değerlendirilmesine göre elde edilen sonuçlara göre nörojen mesane tedavisinde farklı yaklaşımlar uygulanabilir. Ortaya çıkan idrar yanması, sık idrara çıkma gibi irritasyon belirtilerinin azaltılması için antikolinerjik ve antimuskarinik denilen spesifik ilaçlar kullanılabilir. Nörojenik nedenlere bağlı olan mesane fonksiyon bozukluğunda konvensiyonel spazm çözücüler kullanılabilir. Ayrıca idrar yolu enfeksiyonlarının önlenmesi için antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Tedavide amaç, sık ve aşırı şekilde istek dışı kasılan mesane kaslarının düzenlenmesidir.

Nörojen mesane tedavisinde, idrar kanalından endoskopla girilerek gevşemeyen büzük kaslarının 1-2 yerden kesilmesiyle yapılan cerrahi girişim de uygulanabilir. Bu sayede idrarın kolay başlaması sağlanabilir. Ancak bu her hastada uygulanamaz, çünkü hastalarda kontrolsüz şekilde idrar tutamama sorunu ortaya çıkabilir.

Günümüzde Botoks enjeksiyonu da nörojen mesane tedavisinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu tedaviyle 6-9 ay gibi geçici bir süre mesane kaslarında gevşeme sağlanmaktadır. Hastalar bu sayede rahatça idrarlarını boşaltabilir. Bazı hastalarda ise mesane çıkışını kapatan, fazla kasılan büzük kısmına konulan stent mesanedeki idrarın kolay boşaltılmasını sağlar. Gevşeme özelliğini tam olarak yitiren mesane kasında uygulanan tedaviler fayda sağlamayabilir. Bu durumda mesane kapasitesinin arttırılması için mesane augmentasyonu adı verilen cerrahi girişim yapılır.